Page 80 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
80 ŞİİR
80
* Bentlerdeki ve kavuştaklardaki dize sayısı Âşık Tarzı Halk Şiiri
değişiklik gösterebilir.
* Âşık tarzı halk şiiri, halk arasında saz çalıp
* Ezgilerine göre bozlak, hoyrat, kayabaşı, şiir söyleyen âşıkların oluşturduğu halk şiiri
oyun havaları; konularına göre aşk türküleri, koludur.
doğa türküleri, çocuk türküleri, kahramanlık
türküleri, askerlik türküleri gibi isimlerle anı- * Ellerinde sazlarıyla yurdun dört bucağını
lır. dolaşarak şiirlerini söyleyen âşıklar, hem
geniş bir çevrede tanınmış hem de halkın şiir
* Türküler aaab, cccb, dddb şeklinde kafiyele- zevkinin oluşmasında etkili olmuşlardır.
EDİTÖR YAYINEVİ
nir.
* Genellikle hece ölçüsünün 7, 8 ve 11’li kalıpları * XV. yüzyıldan sonra hızla gelişerek günümüze
kullanılır. kadar gelen bu edebiyatın tanınmış şair-
leri arasında Köroğlu, Dadaloğlu, Karacaoğ-
* İlk söyleyeni belli olan türküler de vardır. lan, Âşık Ömer, Gevherî, Bayburtlu Zihnî,
» Gurbet elde bir hal geldi başıma Seyrânî, Dertli, Erzurumlu Emrah, Ercişli
Ağlama gözlerim Mevla kerimdir Emrah ve Âşık Veysel’i sayabiliriz.
Derman arar iken derde düş oldum œ Özellikler:

Ağlama gözlerim Mevla kerimdir Bu kolun şairleri genellikle okuma yazma
» Hüma kuşu yere düştü ölmedi * bilmeyen, usta-çırak ilişkisi içinde yetişmiş
Dünya Sultan Süleyman’a kalmadı âşıklardır.
Dedim yare gidem nasip olmadı * Şiirler dörtlük nazım birimine göre, hecenin
Ağlama gözlerim Mevla kerimdir genellikle 7, 8 ve 11’li kalıplarıyla söylenmiş-
tir.

AĞIT * Âşığın şiir söylerken en önemli yardımcısı
şüphesiz sazıdır.
* Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan acıları Âşık tarzı halk şiiri nazım şekillerinin hemen
anlatmak amacıyla söylenen; cenaze olan *

evlerde, matem toplantılarında okunan ve hepsi ezgili şiirlerdir.
üzüntü dile getiren şiirlerdir. * Saz şairleri halkın konuşma dilini kullanmış;
halk söyleyişlerine, deyimlere, mecazlara yer
* Ağıtların çoğu 11’li hece ölçüsüyle söylenir. vermişlerdir.

* Yarı anonim halk şiiri ürünleri olarak nitelen- * Şiirler genellikle doğaçlama bir şekilde söy-
dirilir. lenir.

* Çünkü ağıt hem anonim hem de âşık tarzı * Âşık tarzı halk şiiri dinî etkiden uzak bir şiir-
halk şiiri ürünüdür. dir.
» Can evimden vurdu felek neyleyim * Aşk, ayrılık, güzellik, ölüm, tabiat, kahra-
Ben ağlarım çelik teller iniler manlık, toplumsal olaylar işlenmiştir.
Ben almadım toprak aldı koynuna * Âşık tarzı halk şiiri nazım şekilleri koşma,
Yârim diye bülbül diller iniler semai, varsağı ve destandır.